AZ-5
AZ-5 (ros. АЗ-5, Aварийной Защиты, pol. Awaryjne Zabezpieczenie) – procedura awaryjnego wygaszenia reaktora jądrowego, inaczej znana jako SCRAM. Polega ona na wsunięciu do rdzenia reaktora wszystkich prętów awaryjnych i kontrolnych (także tych wyjętych wcześniej ręcznie). Pręty awaryjne opuszczone do rdzenia mają ujemną reaktywność i powodują natychmiastowe przerwanie reakcji łańcuchowej, co prowadzi do jego całkowitego wygaszenia. Pręty awaryjne wykonane są z materiałów silnie pochłaniających neutrony (kadm, bor, hafn).
AZ-5 a wypadek w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej
W reaktorach typu czarnobylskiego (RBMK-1000) od momentu zwolnienia prętów do wygaszenia reakcji łańcuchowej i osiągnięcia przez reaktor mocy generowanej wyłącznie przez ciepło powyłączeniowe mija od 10 do 15 sekund (dla porównania w reaktorach PWR/WWER czas ten jest o wiele krótszy i wynosi 1,5-2 sekundy). Szablon:Fakt. Pręty były opuszczane zbyt wolno, a wyloty kanałów przez które były wprowadzane zostały powyginane od temperatury panującej we wnętrzu rdzenia reaktora. Wsuwanie prętów w początkowej fazie dawało chwilowy wzrost mocy, co również było zjawiskiem wysoce niepożądanym. Po wypadku procedura ta została dopracowana, co miało zapobiec podobnym przypadkom w przyszłości. Uruchomienie procedury mogło być odpowiedzią na nagły wzrost mocy, jednakże były zastępca naczelnego inżyniera ds. eksploatacji bloków energetycznych III i IV Anatolij Diatłow na łamach swojej książki Czarnobyl. Jak to było tak tłumaczy jej przeprowadzenie:
- Przed godziną 01:23:40 centralny system kontrolny (...) nie zarejestrował żadnych zmian parametrów, które usprawiedliwiałyby AZ-5. Komisja (...) zebrała i przeanalizowała dużą ilość materiału i jak oświadczyła w raporcie, nie ustaliła przyczyny rozpoczęcia AZ-5. Nie ma też powodu by jej szukać. Reaktor po prostu miał zostać wyłączony po zakończeniu eksperymentu[1].